อุปกรณ์ตรวจจับควันไฟ หรือที่หลายคนเรียกทับศัพท์ว่า Smoke Detector (สโมคดีเทคเตอร์) หรือ Smoke Sensor คือ อุปกรณ์ป้องกันเหตุเพลิงไหม้ โดย Smoke Detector สามารถตรวจจับอนุภาคควันไฟได้ โดยที่เมื่อเกิดเพลิงไหม้ สิ่งแรกที่ลอยขึ้นไปบนอากาศจะเป็นควัน จึงทำให้ Smoke Detector ทำงานส่งสัญญาณเตือนภัย (Signaling Equipment) ไม่ว่าจะเป็น เสียง และ แสง ซึ่งช่วยให้คนที่อยู่บริเวณรอบข้างปลอดภัย และอพยพหนีไฟได้ทันท่วงที

นอกจากนี้การที่ติดตั้ง Smoke Detector ตามอาคารจะช่วยให้เมื่อเกิดเหตุเพลิงไหม้แล้วสามารถดับไฟได้ทันที ป้องกันไม่ให้ไฟลุกลามไปยังบริเวณอื่น พร้อมทั้งช่วยลดความเสียหายของทั้งชีวิตและทรัพย์สินลงได้

smoke detector ทั้ง 2 ชนิด แบ่งตามลักษณะการตรวจจับ
ก่อนที่จะตัดสินใจว่าตนเองควรใช้ Smoke Detector แบบไหน แนะนำให้ศึกษาข้อมูลของ Smoke Detector ให้ดีก่อน เพื่อความเหมาะสมและความคุ้มค่าในการใช้งาน ซึ่งในปัจจุบันสามารถแบ่งชนิดของ Smoke Detector ออกเป็น 2 ชนิด มีรายละเอียดดังนี้

1. Ionization Smoke Detector
Smoke Detector แบบ Ionization ประกอบไปด้วยแผ่นชาร์จประจุ และสารแผ่รังสี โดยส่วนใหญ่มักจะใช้ Americium 241 โดยการทำงานของ lonization smoke detector จะทำงานด้วยการวัดค่าหรือตรวจจับโมเลกุลในอากาศด้วยแผ่นชาร์จประจุ เมื่อมีการเผาไหม้เกิดขึ้นความชื้นและความกดดันในอากาศจะมีการเปลี่ยนแปลง ทำให้ lonization smoke detector สามารถตรวจจับได้ ทั้งนี้ smoke detector แบบ lonization เมื่ออยู่ในบริเวณที่ฝุ่น และความชื้นมากเกินอาจจะทำให้อุปกรณ์ตรวจจับควันทำงานผิดพลาดได้ ทั้งนี้ยิ่ง Smoke Detector มีความไวในการตรวจจับมากเท่าไหร่ อาจจะยิ่งทำให้ส่งสัญญาณเตือนภัยผิดพลาดได้มากขึ้น

2.Photoelectric Smoke Detector
สำหรับหลักการทำงานของ Smoke Detector แบบ Photoelectric คือ การกระจายแสงสะท้อน หรือ การบังแสง โดยที่ภายใน Smoke Detector แบบ Photoelectric จะมีหลอดไฟ LED ที่ส่องไปยังอุปกรณ์ไวแสง (Photosensitive Element) เมื่อมีการเผาเพลิงเกิดขึ้น และควันลอยขึ้นไปในอากาศเข้าไปใน Smoke Detector ทำให้ควันเข้าไปบังแสงที่ส่องไปยังวัตถุไวแสงในตัวอุปกรณ์ตรวจจับควัน เมื่อความเข้มข้นของแสงลดลงจนถึงจุดที่กำหนดไว้ Smoke Detector จะส่งสัญญาณเตือนภัยทันที โดย Smoke Detector ในปัจจุบันที่กำลังเป็นที่นิยมในท้องตลาด ได้แก่ Smoke Detector แบบ Photoelectric ยี่ห้อ CEMEN เนื่องจากคุณภาพดีและมีให้เลือกหลายแบบตามความเหมาะสมในการใช้งาน เช่นรุ่น s314 และ s315

การเลือกใช้ smoke detector ให้เหมาะสม
สำหรับผู้ที่ต้องการติดตั้ง Smoke Detector อาจจะเกิดความสงสัยว่าควรติดอุปกรณ์ตรวจจับควันชนิดใด ทั้งนี้จำเป็นต้องพิจารณ์จากการใช้งาน สถานที่ และต้นเหตุที่อาจจะทำให้ก่อเพลิงไหม้ โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้

- Smoke Detector แบบ Ionization จะเหมาะกับการตรวจจับควันที่เกิดการเผาไหม้อย่างรวดเร็ว และมีอณูขนาดเล็กประมาณ 0.01 – 0.3 ไมคอน (Micron)
- Smoke Detector แบบ Photoelectric จะเหมาะกับการตรวจจับควันที่เกิดการเผาไหม้อย่างช้าๆ โดยมีอนูขนาดที่ 0.3 – 0.10 ไมคอน (Micron)

ทั้งนี้ Smoke Detector ทั้งสองชนิดสามารถตรวจจับควันได้เหมือนกัน จะแตกต่างกันที่เวลาในการตอบสนอง และเป็นเรื่องยากที่จะบอกได้ว่า Smoke Detector แบบไหนเหมาะกับตึก อาคาร หรือโรงงาน เนื่องจากมีปัจจัยอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับความเร็วในการเผาไหม้ เช่น การเผาไหม้ที่เกิดจากการทิ้งก้นบุหรี่ลงโซฟา หรือ เตียงนอน จะทำให้เกิดการเผาไหม้อย่างช้าๆ แต่การทิ้งก้นบุหรี่เช่นเดียวกันลงที่กระดาษจะทำให้เกิดการเผาไหม้อย่างรวดเร็ว

แนะนำสำหรับผู้ที่ต้องการติดตั้ง Smoke Detector ให้ปรึกษาร้านค้าหรือผู้เชี่ยวชาญว่าควรสถานที่ที่คุณจะติดตั้ง Smoke Detector ควรติดตั้งแบบใดจึงจะเหมาะสมและคุ้มค่ามากที่สุด